Write it down — or it will vanish.

(polish version at the bottom)

The George Brown and Sons building in the heart of Leith, Edinburgh — a red-brick industrial relic embracing an old signal tower — once echoed with the clatter of engineers. They’ve now shifted northward to a larger site. When the drawbridge was still in use, ships could dock right outside the front doors, which opened directly onto the harbour. These days, moored office barges take their place — ex-military, elegantly refitted with wood interiors. You unlock the gangway with a key, lower it, and step inside a floating workplace.

 The grand blue gate was often flung open, and if you timed it right, you could pass through a gust of sparks spilling onto the street or glimpse cranes in motion, entangled steel cables swinging under the high ceiling. Light bulbs in protective cages dangled from above — so that even a flat pencil hurled from across the hall wouldn’t shatter the glass and plunge the room into darkness.

 But truly — I don’t know much about it. It’s all gone now.

 The last stronghold of generations of engineers — ship-menders, ship-whisperers, painters, foremen in white helmets, commanding voices, and machines towering like giraffes — has now emptied. The old rollers went to scrap. Everything — covered in lacquer dust and layered in time — moved on, off to disturb the silence somewhere else.

 Not long ago, a cycling path began to take shape through Leith, connecting it with neighbouring areas. The promise: benches, flowers, beer in milk bottles (so-called growlers), and the illusion of an eternal Sunday. People are upset. The works are progressing slowly. Some streets are blocked off. An ice cream shop has closed. A local hairdresser grumbles to a client that the planners don't care about the urban patriots fighting for their city’s soul.

 But back to the building.

Let’s shift tone — enough of romantic dreams about layering a city with life, where workshops and corner stores, small studios and honest noise, coexist. Bigger forces shaped this place — and now, something is flattening it, smoothing over its edges with concrete. That’s just how it goes.

In the golden age of grime and sea shanties, someone from the Arctic — an Inuit — was once brought by boat, ending up paddling along the Water of Leith. Perhaps a few shipbuilders, puffing pipes, tried to chat with him. Maybe they asked what he ate for breakfast, what strange two-headed fish he’d seen, why he enjoyed swan eggs, and warned him not to stray into the shallows — lest a sea-monster woman might be waiting there. A fleeting circus scene.

 And now — dear guests — we bring you art.

 Art:

(The GB&sons building, bathed in twilight — a liminal moment where green overtakes red. The vast space breathes. The heavy blue gate yawns open, and movement spills in from the street. A poster flaps in the breeze. Quiet colours. A modest font: “Come in, just for a moment, I’ll tell you a story. Once, there was a zigzag...”)

 Scene I

Darkness. A few theatrical spotlights cut cones of light through the gloom. The walls vanish into shadow — irrelevant now. One side of the room holds a makeshift staircase leading to a small platform.

There’s a scent of pine — cheap wood boards.

The room holds and hosts (briefly, from another world) a few objects — temporary guests, visiting for just one night.

The floor, stained with the ghosts of past labours, is now covered by what looks like a massive blanket — a specially felted textile made for this occasion. Thick, tactile. A monumental sofreh — a kind of ceremonial tablecloth from nomadic cultures. Black and white: one single zigzag of white running across a backdrop of raw, dark wool. The fibres shift subtly in tone, sometimes leaning yellow. At the edges, colour begins to soften — a gradient drawing you inward.

But really — it’s all about the light.

The light renders the space sacred, spectral — casting a greenish veil over the scene. The sofreh becomes a table. And every table deserves a layout — a composition.

We abandon traditional arrangements — too delicate for this moment.

And we don’t pretend to serve a real meal, with food from daily life in plastic wrappers.

Perhaps a few apples, for colour. A bowl of fruit in white ceramic. A fish pie, gesturing toward the sea. Wine in open glasses. Bread beside a softened slab of butter. The rest is intuitive.

Let the apples leak their juice. Let the bread be torn, not sliced. Let the fish glisten with oil. Let the butter begin to melt.

All of this rests on the blanket. The blanket becomes a map, tracing the edges of the zigzag. Bright lights fix the moment in place.

The audience filters in — slowly, with curiosity. They circle the work, sipping water handed out at the entrance. It’s warm inside. The air is still.

And then — something begins to happen.

Two men in black jumpsuits enter the shared space. Light glances off the silver in their short hair.

They begin tossing white sand. It piles quickly — enough to scoop with a small shovel.

The sand falls from a curious machine, guided by a robotic arm that redraws the zigzag motif. Grain by grain, the food is slowly buried.

Every so often, one of the men scoops up a shovelful — catching butter, crumbs, stew, wine. Glasses tip over. Liquids soak into white. The steel shovel becomes smeared with grease and sand.

The robot’s nozzle — a funnel-like opening — connects to semi-exposed pipes leading to a larger reservoir above, stationed on the upper platform.

Now the only light is from below — carving dramatic shadows into cracked concrete walls. A narrow beam illuminates the dust swirling at the funnel’s mouth.

One man carries the bucket up the ladder. The other mutters something under his breath. They keep talking throughout — perhaps in Polish, perhaps something technical.

The whole performance is matter-of-fact — like watching two workers go about their ordinary routine.

And so it continues — scoop, carry, pour.

The sand falls. The robot repeats its rhythm. The zigzag returns, again and again.

Scene II

Now we are in a smaller room — more intimate — reached via a dark corridor branching from the first. Along the way, you hear light tapping, muffled thumps, delicate rustling. Distant electronics buzz and chirp. Somewhere, a drill whines like a dentist’s tool. There’s the faint scent of lilies in the air.

This space is quieter.

There may be no window — but if there were, it would let in thin, cold sunbeams, briefly brushing across the surface of something nestled near the wall.

Above it, a small baroque-style plaque appears — old lettering, slightly over-decorated, but legible. A poem is written:

I don’t know where I’ve been sewn,

 today I come apart quietly,

My weave fails to hold.

I am only a net.

The object seems to breathe.

It resembles a person.

The person has been woven — ear by ear, knee by knee, rib by rib.

The fabric embraces the figure — has become the skin itself. The yarn is dyed in flesh-like tones, eerily lifelike.

The face is the only oddity — its features unclear. No pupils. Hair replaced with something other.

The figure is entangled in a web of knots and threads, twisted into filigree — wired through with fine mesh, almost lace.

It does not move.

It doesn't want to frighten anyone.

Zapisać – bo przepadnie.

Budynek George Brown and Sons w sercu edynburskiego Leith – porzucony industrialny ceglak otulający starą wieżę sygnałową – inżynierowie przenieśli się trochę dalej na północ, na większą działkę. Przed zamknięciem mostu zwodzonego statki zawijały prawie pod same drzwi otwierające się na nadbrzeże – teraz zacumowane są tam korpo-barki (ex-wojenne z ładnym drewnianym wykończeniem, kluczykiem podnosisz lub opuszczasz trap i wchodzisz do biura na wodzie). Ogromne niebieskie wrota były często szeroko otwarte i przy jucie szczęścia można było przejść przez chmurę iskier wylatujących na ulicę, lub podejrzeć ruch suwnic i całego tego stalowego poplątania zawieszonego pod wysokim sufitem. Z sufitu zwisały żarówki zamknięte za kratami - aby przypadkiem podrzucony przez inżyniera płaski i ciężki ołówek nie przebił cienkiej szklanej błony – aby skąpe światło nie odleciało, a zresztą nie znam się na tym, tego już tutaj nie ma, ostatni bastion długiego korowodu inżynierów, statko-naprawiaczy, statko-chuchaczy, lakierowników, w białych hełmach kierowników, konkretnych krzyków, żyrafiastych urządzeń, wynieśli się, stare walcowniki pojechały na złom, wszystko z osadem lakieru i setką warstw pojechało dalej, okupować inną ciszę, łamać ją interwałem skrzypnięć.  Od niedawna w Leith budują ścieżkę rowerową łączącą rejon z innymi, po drodze ma być atrakcji bez liku, ławeczki, klombiki, piwo w butelkach na mleko(growlers), wieczna niedziela, wszyscy się oburzają, roboty idą powoli odcinając amatorów spaceru od różnych punktów. Niedawno zamknęli lodziarnię, a fryzjerka narzekała do innego klienta – że co oni sobie wyobrażają, że mają gdzieś lokalnych patriotów walczących o urbanistyczną sprawność i swobodę. Nad rzeczką nieopodal krzaczka...

Wracając do budynku, trzeba zmienić ton, odjeść od nostalgicznych fantazji o odpowiednim skupieniu różnorodnych elementów tkanki miejskiej – tkanki roboczej wymieszanej z usługową, tkanki usługowej pomieszanej z odpowiednią dawką innych dawek, całego tego sosu, statko-wodowania, pontyfikatów,  działały tu większe siły tkankotwórcze, teraz coś zmienia swój kształt, wypłaszcza się, betonuje, normalka.

W złotym wieku zapyziałości i portowych szantów po wodach ścieku zwanego Water of Leith pływał sobie Inuita( zabrany na jakiejś łajbie w rejsie powrotnym z Arktyki)  i wyprawiał różne figle w swoim kajaku, może niektórzy szkutnicy palący fajki próbowali z nim porozmawiać. Może pytali co jada na śniadania, jaką rybę z dwiema głowami złowił, dlaczego delektuje się łabędzimi jajami, oraz żeby nie zapuszczał się na mielizny, bo tam na pewno czyha na niego jakaś poczwarna kochanka z foczym ogonem. Małe interludium cyrkowe. A teraz sztuka drodzy Inni !

Sztuka:

(bydynek GB&sons, światło zmierzchowe – indukujące liminalność, zacieranie się, podbicie percepcji zielonego względem bardziej żywej czerwieni, przestrzenne wnętrze, otwarta ciężka niebieska brama, ruch wchodzi bezpośrednio z ulicy, na sztukę zaprasza dyndający na wietrze afisz, font w stonowanych kolorach - „, chodź, wejdź proszę, na chwilę, opowiem bajeczkę, na początku był zygzak...”).

Scena I

Jest w miarę ciemno, klika reflektorów scenicznych omiata stożkami środek, ścian prawie nie widać, nie są ważne, choć do jednej z nich przylegają naprędce skręcone schody prowadzące na antresolę, oddycha się żywicą – od tanich sosnowych desek.

Pomieszczenie pomieszcza i zamieszcza w sobie (bo z innego świata) następujące elementy (zamieszkujące przestrzeń tylko chwilowo, bo ad hoc i na jedną noc):

Przede wszystkim betonowy środek (pełen starych rozprysków) przykryty jest czymś co przypomina koc, a co zostało specjalnie na tę okazję sfilcowane, tkanina zmiękczająca, grubo przerośnięte sofreh – typ obrusu ze świata nomadów, Kolory kilkumetrowej tkaniny są czarno białe, biały pojedynczy zygzak(co już samo w sobie jest herezją) na czarnym tle, stworzonym z surowej wełny z nieznacznymi wariacjami odcieni wpadającymi niekiedy w posiniałą kadmową żółcień - na brzegach jest jej trochę więcej - do środka zaprasza delikatny gradient. Kolor jest jednak domeną światła, a reflektory rzucają zielonkawość – nadaje to wszystkiemu trupio-świątynnej jakości. Sofreh jest obrusem, a na każdym obrusie powinien istnieć odpowiedni rozkład elementów, na każdym obrusie wydarza się aranżacja i myślenie kompozycyjne. Należy porzucić na chwilę zapędy do układania naczyń we wzory przynależne do kultury z której sofreh się wywodzi. Byłoby to wielce nierozsądne. Tak naprawdę możnaby się pokusić o ułożenie jedzenia takiego jakie rzeczywiście się zjada, opakowanego w kolorowy plastik, jednak w tej wersji nie ma to wielkiego znaczenia, myślę, że parę jabłek dla koloru, kilka innych owoców w białych misach, pieczeń rybna(by podkreślić konotację z morzem), wino w kilku kieliszkach, chleb z masaleniczką nieopodal, i tak dalej. Chodzi o wyeksponowanie gołego miękkiszu, wrażenie żywości, niech sok spływa po dorodnych jabłkach, niech chleb będzie porozrywany, a nie pokrojony, niech ryba ocieka tłuszczem, a masło lekko roztopione. Całe to jedzenie spoczywa więc odpowiednio na kocu, koc jest mapą tego rozkładu – oplatającego wspomniany zygzak, a na całość świecą mocne lampy.

Tłum powoli napiera, krążąc niespokojnie, siorbiąc wodę podawaną na wejściu – w środku jest lekka duchota, słabo z wentylacją.

Po chwili zaczyna się dzianie się, na scenę (pomieszczenie wspólne) wchodzi dwóch panów w czarnych kombinezonach, a lampy łapią siwą szczecinę w szare błyski.

 

Zaczynają przerzucać biały piasek. Piasek nasączył się, nasypał się po chwili w odpowiedniej ilości tak, żeby można było uzbierać trochę małą łopatką. Piasek sypie się ze skomplikowanego układu podajnikowego który nieustannie robotycznym ramieniem zakreśla lustrzany względem koca - zygzaczy ruch. W ten sposób zaczyna przykrywać rozłożone niżej jedzenie. Raz po raz jeden z aktorów nabiera trochę z uformowanych kopczyków i wrzuca do wiaderka postawionego nieopodal, często zgarnia przy okazji połączone z piaskiem masło, grudy chleba, potrawkę, przetrąca kieliszki, wino wsiąka w biel, stal łopatki zaczyna oblepiać się piaskową mazią.

Robotyczne ramię trzyma coś na kształt metalowego lejka, który połączony został zestawem półotwartych rur i podajni z większym zsypem – miejscem do którego należy nasypać piasek z wiaderka – to wszystko znajduje się na górze, na antresoli. Jedyne światło jakie oświetla tę część przedstawienia pada tym razem od dołu – w ten sposób dramatyczne cienie zaczynają omiatać zmurszałe ściany byłego warsztatu. Mały snop światła, bardziej skupiony, powinien także padać na chmurkę pyłu, na punkt ujścia mniejszego lejka. Na antresolę wchodzi raz po raz zamaszyście jeden z aktorów – rozmawiają oni ze sobą nieustannie o czymś, ale nie do końca daje się uchwycić co jest dokładnie przedmiotem ich dyskusji, rzeczowej wymiany, na pewno jest to coś niebywale technicznego, może nawet po polsku. Panuje atmosfera profesjonalizmu, zdaje się, że doświadczamy zwykłego dnia z pracy obu panów.

Tak więc pierwszy zgarnia piasek z koca, a drugi krąży w dół i górę po drabinie wsypując kolejne porcje do podajnika i w ten sposób zygzak zostaje domknięty, to wszystko dzieje się w akompaniamencie szumu kwarcowych drobin, oraz pneumatycznych zaśpiewów robotycznego ramienia w denerwującym cyklu.

Scena II

Znajdujemy się teraz w mniejszym pomieszczeniu, bardziej intymnym, do którego przywiódł nas ciemny korytarz połączony z pierwszym. Po drodze dało się słyszeć rozmaite stuki, puki, oraz szmery - syntezatorowe bajery, brzęczenie i burczenie oraz solidną dawkę borowania. W ciężkim powietrzu unosił się zapach kwiecia (lilijowego). To pomieszczenie jest znacznie jaśniejsze w wymowie. Jeśli nie ma w nim okna, to należałoby okno stworzyć, a światło udrapować na słoneczne, choć chowające się co chwilę za chmurami – blade, sine, uderzające seriami w obiekt znajdujący się pod jedną ze ścian. Bezpośrednio nad obiektem, choć trochę wyżej – wymalowany został obrazek w barokowym stylu, z barokowymi literami w miedzi, choć w których także jest jakaś prostota, barokowa minuskuła. Wymowa jest bardzo prosta, krótki wiersz -

I don’t know where I’ve been sewn,

 today I come apart quietly.

My weave fails to hold.

I am only a net.

Obiekt zdaje się lekko oddychać.

Obiekt przypomina człowieka.

Człowiek został wytkany, zostało wytkane każde z jego uszu i kolan i żeber, tkanina oblepia człowieka, tkanina stała się jego tkanką, nitki pofarbowane są na cielesne kolory odpowiadające prawdziwej cielesności. Jedynym przerysowanym miejscem dodającym obiektowi anonimowości jest twarz – utkana bez rysów lub koloru tęczówki.

Włosy zostały zastąpione innymi włosami.

Obiekt jest człowiekiem zamkniętym w niesamowicie złożonej siatce napięć i kołtuniastych skręconych nici.

Wszystko koronkowo się układa, zostało odpowiednio zaszydełkowane, a konstrukcja wydrutowana.

Obiekt nie porusza się, nie chce nikogo wystraszyć.